Војните во киберпросторот
Во декларациите на последните неколку самити на НАТО, особено по самитот на НАТО во Лисабон во 2010 година, заклучоците за кибербезбедноста станаа една од неодминливите точки. Безбедноста во киберпросторот денес станува интегрален дел од безбедноста на државите. Дефинирањето на релативно новите „кибер закани и напади“ (cyber threats and attacks, англ.) и стратешкото планирање за заштита од нив, го проширија просторот на воено-безбедносното дејствување од копно, море и од воздух, и на киберпросторот, односно во мрежниот виртуелен простор на новите комуникациски технологии.
„НАТО-сојузниците го препознаваат киберпросторот како оперативно подрачје комплементарно на копното, воздухот и морето. Ова ќе овозможи Алијансата подобро да ги заштити своите мрежи, мисии и операции, со поголем фокус на киберобучувањето и планирањето. Позицијата на НАТО во киберпросторот останува одбранбена, но ова е јасен знак дека Алијансата ја зајакнува својата колективна одбрана во сите области“ (Клучни одлуки на самитот на НАТО во Варшава, 17 февруари 2017 година)
Кибернападите се дефинираат како „секаков вид злонамерна активност што се обидува да собере, наруши, негира, деградира или уништи ресурси на информациски систем или да ја уништи самата информација“. Кибертероризмот, пак, е „употреба на компјутерски и мрежни алатки за да се блокираат или за да се исклучат клучните делови од инфраструктурата на некоја земја, какви што се енергетската инфраструктура, транспортот, функционирањето на владините институции, или, пак, да се присили или да се заплаши некоја влада или цивилното население“.
Безбедносните закани преку новите комуникациски технологии вклучуваат различни видови напади врз информациските системи на различни држави, сојузи, институции, компании или други организации. Тие можат да бидат реализирани преку пренесување компјутерски вируси, или т.н. „malware“, во некој систем, преку кражба на податоци, „фишинг“ напади, уништување уреди, блокирање или преземање веб-страници и различни други операции со сериозни последици за инфраструктурата на државите.
Фото: pexels.com
Во документарниот филм „Совршено оружје“ (HBO, 2020), базиран на истоимената книга на Дејвид Сенгер (David E. Senger), опишани се неколку од најзначајните киберконфликти од претходната деценија, почнувајќи од нападот на нуклеарните постројки во Иран, нападот на казиното „Sands“ во Лас Вегас од ирански хакери, кибернападот врз компанијата Сони во 2014 година, сè до претседателските избори во САД во 2016 година и наводното руско мешање во овие избори.
Она што се потврдува како тенденција во оваа нова форма на војување е тоа што таа сè повеќе ги пресликува тактиките на конвенционалното војување од времето на двете светски војни и студената војна. Таков, на пример, е приодот на водење т.н. „тотална војна“, односно војување на сите фронтови, така што најчесто овие активности се реализираат преку кибернапади не само врз државната инфраструктура и институциите, туку и преку напади врз самите граѓани, како што беше случај со конфликтите во Мјанмар и во Украина. Tокму во овие случаи употребата на т.н. „интернет-војување“ во голема мера ги вклучи социјалните мрежи, а нападите преку нив имаа за цел да ја поткопаат довербата во институциите, да внесат вознемиреност и страв кај граѓаните или, пак, да мобилизираат групи за учество во различни насилни дејства.
Различните видови напади преку информациските системи во многу земји, постапно ја вклучија и политиката, така што интернет или онлајн-војувањето, стана вообичаен, или конвенционализиран, начин за водење и на политичката борба во овие средини. Партиските активисти и приврзаници, паралелно со јавниот политички натпревар, развиваат различни тајни или полутајни начини во политичката борба: кампањи на говор на омраза насочен кон поединци или групи, политичка мобилизација за протести или други настани, дискредитација на противниците, пласирање дезинформации и лажни вести, како и други контроверзни активности главно преку социјалните мрежи.
Според истражувањето на Оксфордскиот универзитет од 2020 година, докажано е присуство на дезинформациски манипулации во 81 земја во светот. Во овие земји се потврдени активности на барем една политичка партија или организација што ги користи социјалните мрежи за манипулирање на јавното мислење. Вo најголем број случаи станува збор за организирано ширење дезинформации во тек на избори или креирање кризи. Во овој извештај се користи и терминот „кибертрупи“ за именување на политичките онлајн групи, што поблиску ни ја доловува природата на овие операции, и нивна не само политизација, туку и милитаризација на интернетот и на социјалните мрежи.
Има ли кибертрупи во Македонија?
Опишаните трендови на агресивна политизација на новите медиуми не ја заобиколија ниту РС Македонија. Како и повеќето други земји, социјалните мрежи во земјава ги поминаа трите фази на нивна (а) популаризација, (б) комерцијализација и (в) политизација. Користењето, на пример, на Фејсбук од повеќе од еден милион корисници од Македонија, на оваа социјална мрежа ѝ дава големо значење не само во забавна или комерцијална, туку и во политичка смисла. Политичките фактори многу бргу го сфатија потенцијалот на социјалните мрежи, а многу членови и „лепачи на плакати“ станаа партиски онлајн активисти.
Една од најчестите појави во политичката онлајн борба е употребата на дезинформации и лажни вести. Тие се пласираат на онлајн медиумите или на социјалните мрежи, за да потоа, во зависност од одекот и од реакциите, постапно се прошират на традиционалните медиуми и во реториките на политичките партии. Може да се потврди дека онлајн платформите во голем мера се користат како експериментална комуникациска сфера каде што се тестираат различни полуинформации, дезинформации и наративи, така што оние што добиваат поголемо внимание или реакции, стануваат составен дел од политиките на политичките партии и другите групации.
Фото: pexels.com
Главниот фокус на дезинформациите се онлајн медиумите, но поради слабите професионални стандарди и медиумската партизација, голем број од нив често завршуваат и во електронските и печатените медиуми, без особена проверка или професионално филтрирање. Главните регистрирани активности при користење на дезинформациите во политички цели се:
|
Главни активности на ваквите политички организирани групи се засилување на одредена пропагандна содржина преку планско ширење, кое вообичаено се врши преку масовно објавување, споделување, „лајкување“, коментирање, линкување и сл. На тој начин се креира лажна виралност, популарност, морална паника или чувство на страв. Ваквото организирано дејствување на социјалните мрежи често успева да изврши своевидно „хакирање“ на алгоритмите што ги користат социјалните мрежи и агрегаторите на вести и овие пораки и содржини да ги пласира до пошироката јавност во земјава.
Исто така, клучна активност на социјалните мрежи во политички цели се организираните кампањи на напади врз поединци или групи. Овие активности немаат за цел да бидат во ударните вести, туку во прикриена форма да вршат притисок врз некого. Планските напади се вршат преку исмевање, навредување, директни напади во форма на говор на омраза или други видови вербални напади и притисоци. Нивната цел е елиминирање спротивни или различни наративи и ставови од оние што овие корисници ги застапуваат. За овие цели често се користат преработени податоци од социјалните мрежи или службени документи, а кои можат да бидат врамени, деконтекстуализирани или манипулирани на различни начини („фотошопирани“ материјали, монтирани видеа, креирани мемиња, пораки извадени од контекст и сл.).
Од другите чести техники на директно или на прикриено партиско-политичко дејствување на интернет, може да се напомене и креирањето „ботови“, т.е. лажни профили или налози за ширење онлајн пропаганда. Лажните профили можат да бидат под контрола на некое лице или, пак, да бидат целосно автоматизирани под контрола на компјутерска програма.
Можеме да заклучиме дека новите медиуми стануваат сè поважен фактор во политичката комуникација. Политичкиот натпревар и борбата помеѓу различните политички групи често предизвикуваат сериозни тензии во општеството, при што се користат многу манипулативни содржини и техники. Токму затоа особено е важно да се познаваат овие нови методи на политичко дејствување на интернет, со цел да се заштитиме од нив, но и да овозможиме преку граѓанска вклученост и поддршка во општеството, главен збор да имаат конструктивните политики и толерантната политичка комуникација.
Автор: Сеад Џигал
Насловна фотографија: pexels.com
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Текстот е подготвен во рамки на проектот „Building Resilient Journalism in the Western Balkans”, што го координира Мрежата за професионализација на медиумите во Југоисточна Европа (СЕЕНПМ), чија што членка е МИМ. Проектот е поддржан од „National Endowment for Democracy“ (НЕД).
