Користењето на социјалните медиуми за потребите на граѓанските организации не е воопшто едноставно. Поголема грешка е да се отворат профили и страници само колку да се имаат, отколку воопшто да не се отворат. Но, доколку социјалните медиуми правилно се користат, придобивките се поголема видливост, подобра интеракција со целните групи, подобра поврзаност со луѓето и организациите што имаат слични цели и активности, и многу повеќе.   Корисни совети за правилно користење на социјалните медиуми може да прочитате во прирачникот прирачникот „Граѓанскиот сектор како ефикасен комуникатор – Стратегиски настап и техники за влијание“:https://mim.org.mk/mk/publikacii/1198   Видеото е поддржано преку проектот „Писменост за вести и дигитална писменост – Справување со лажните вести“, што го спроведуваат Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии, Самостојниот синдикат за новинари и медиумски работници и Институтот за медиуми и различности од Лондон, со финансиска поддршка од Европската Унија. Содржините во видеото се единствена одговорност на МИМ, и во никој случај не може да се смета дека ги одразуваат ставовите на Европската Унија.  

Заврши времето кога граѓанските организации зависеа од традиционалните медиуми и се натпреваруваа за внимание со високата политика, криминалот, реалните шоуа и со сензационализмот. Сега повторно мора да се натпреваруваат со сето тоа, но барем можат самите да си изработат медиумски содржини и да се обидат што повеќе да ги прошират.   Доколку сакате да бидете „сам свој мајстор“ во светот на медиумите и да се запознаете со основните вештини за подготовка на мултимедијални содржини, тогаш задолжително прочитајте го прирачникот „Граѓанскиот сектор како ефикасен комуникатор – Стратегиски настап и техники за влијание“:https://mim.org.mk/mk/publikacii/1198   Видеото е поддржано преку проектот „Писменост за вести и дигитална писменост – Справување со лажните вести“, што го спроведуваат Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии, Самостојниот синдикат за новинари и медиумски работници и Институтот за медиуми и различности од Лондон, со финансиска поддршка од Европската Унија. Содржините во видеото се единствена одговорност на МИМ, и во никој случај не може да се смета дека ги одразуваат ставовите на Европската Унија.  

Дезинформацијата е погрешна информација која има цел, намера, и најважно - интерес. Таа не е печатна грешка, ниту шеговита информација. Дезинформациите треба да ги натераат луѓето да формираат ставови и да носат одлуки не врз основа на реалната состојба, туку онака како што некому му одговара. Ѕирнете накратко во кујната на дезинформирањето и дознајте како се подготвуваат дезинформации и која е нивната цел. Доколку саката да дознаете нешто повеќе за механизмите за заштита од дезинформациите, пропагандата и лажните вести, задолжително прочитајте го прирачникот „Граѓанскиот сектор како ефикасен комуникатор – Стратегиски настап и техники за влијание“: https://mim.org.mk/mk/publikacii/1198   Видеото е поддржано преку проектот „Писменост за вести и дигитална писменост – Справување со лажните вести“, што го спроведуваат Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии, Самостојниот синдикат за новинари и медиумски работници и Институтот за медиуми и различности од Лондон, со финансиска поддршка од Европската Унија. Содржините во видеото се единствена одговорност на МИМ, и во никој случај не може да се смета дека ги одразуваат ставовите на Европската Унија.  

Старите рекле „сè што лета не се јаде“, но, во поново време нашето однесување на интернет е спротивно на оваа изрека. Македонското општество е едно од најподложните на лажни вести и на манипулативни информации поради ниското ниво на медиумска писменост. Погледнете колку чекори се неопходни за да се стигне до проверена информација. Оние што сакаат да научат нешто повеќе за механизмите за заштита од дезинформациите, пропагандата и лажните вест, може да го прочитаат прирачникот „Граѓанскиот сектор како ефикасен комуникатор – Стратегиски настап и техники за влијание“: https://mim.org.mk/mk/publikacii/1198   Видеото е поддржано преку проектот „Писменост за вести и дигитална писменост – Справување со лажните вести“, што го спроведуваат Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии, Самостојниот синдикат за новинари и медиумски работници и Институтот за медиуми и различности од Лондон, со финансиска поддршка од Европската Унија. Содржините во видеото се единствена одговорност на МИМ, и во никој случај не може да се смета дека ги одразуваат ставовите на Европската Унија.  

Комуницирањето е многу важно за граѓанските организации што се обидуваат да постигнат промени во општеството или во дел од него. Нивните пораки се насочени кон јавноста за да се оствари јавниот интерес. Погледнете неколку мали трикови за стратегиско комуницирање и неговите клучни елементи. Доколку сакате да научите како да ги дефинирате комуникациските цели на вашата организација, како да ја определите целната публика и да ги формулирате вистинските пораки, тогаш e вистинско време да го разгледате прирачникот „Граѓанскиот сектор како ефикасен комуникатор – Стратегиски настап и техники за влијание“: https://mim.org.mk/mk/publikacii/1198   Видеото е поддржано преку проектот „Писменост за вести и дигитална писменост – Справување со лажните вести“, што го спроведуваат Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии, Самостојниот синдикат за новинари и медиумски работници и Институтот за медиуми и различности од Лондон, со финансиска поддршка од Европската Унија. Содржините во видеото се единствена одговорност на МИМ, и во никој случај не може да се смета дека ги одразуваат ставовите на Европската Унија.  

Пандемијата со коронавирусот во нашата држава на виделина уште еднаш го извади „крпениот“ образовен систем. На неколку дена пред официјалниот почеток на учебната година не се дефинирани основите за учење на далечина, а нема ниту развиена подолгорочна стратегија, иако се планира најголемиот број од учениците да учат онлајн. Училиштата во државава со уредба на Владата беа затворени пред речиси шест месеци. Во второто полугодие сите вклучени страни во образовниот процес беа затекнати од вонредната ситуација што ја наметна Ковид-19 - наставниците кои не беа потковани за онлајн настава, учениците кои учеа од дома и родителите кои ја добија улогата на „домашен учител“. Новата учебна година, според последните информации ќе почне на 1 октомври. Училиштата ќе добијат уште еден месец за подготовка на наставниот процес со оглед на тоа дека наставниците изминатиот период не поминаа низ суштински процес на обуки за онлајн настава. Сепак, и натаму постојат стравувања дека учењето од дома ќе биде само импровизација и далеку од вистинскиот концепт по кој треба да се одвива наставата онлајн. Во оваа анализа ги пренесуваме ставовите на наставниот кадар од земјава, како и искуствата и очекувањата на професори и експерти од соседните држави за предизвиците во претстојната учебна година. Наставниците во очекување на насоки од надлежните институции Во претстојната учебна година единствено учениците од прво до трето одделение, односно нивните родители ќе имаат можност да одберат дали ќе посетуваат настава во училиштата или ќе се одлучат за учење од дома. Сите други ученици во основните и средните училишта ќе имаат онлајн настава. Магдалена Сајкова е предметен наставник по македонски јазик во ОУ „Стив Наумов“ во Битола. Таа вели дека непосредно пред 1 септември наставниците немаат доволно информации како ќе се одвива образовниот процес. „До денес нема јасни насоки за почетокот на новата наставна година од Министерството за образование и наука, ниту од Бирото за развој на образованието. Извесни препораки дојдоа од Општината како основач на учиштата, кои се однесуваат на протоколите за безбедност на учениците и одржувањето хигиена во училиштата, ако се стартува со физичка настава“, вели Сајкова. И наставникот по математика Игор Богданоски во ОУ „Блаже Конески“ во Прилеп потврдува дека немаат добиено информации, ниту упатства за програмите по кои ќе се работи: „Доколку се скратува бројот на работни денови, мора и програмата да се скрати. Но, ние кои сме директни извршители треба тоа да го знаеме и соодветно да се подготвиме за комплексниот карактер на годината која ни претстои“, вели Богданоски. Според директорот на СУГС „Орце Николов“ во Скопје Митко Димовски моделот на учење не може да се генерализира за сите училишта на државно ниво и потребно e да се направи селекција според просторните можности и опременоста на училиштата. „Наставата во нашето училиште најверојатно ќе се одвива онлајн судејќи по бројот на ученици во паралелки, иако сметам дека за учениците од прва година може да се организира и настава со физичко присуство. Тоа значи дека по 6-7 ученици од прва година би доаѓале во училиште почитувајќи ги сите мерки за заштита од Ковид-19, а за тоа време останатите би ја следеле настава од дома преку алатките за учење од далечина. На тој начин сите ученици барем еднаш неделно ќе може да следат настава во училиште, директно ќе се запознаат со нивните професори и ќе ја почувствуваат училишната атмосфера барем делумно“, објаснува Димовски. Наставниците не се обучени за онлајн настава Во нашето законодавство не е предвидено учење од далечина во време на пандемија, поради што се појави правен вакуум како тоа нормативно да се регулира. Неколкумесечното искуство извади на виделина многу проблеми. Во образовната сфера недостига стратегија на која може да се базира наставата на далечина и која ќе  обезбеди стандардизиран приод во нејзиното реализирање. Целиот образовен кадар, почнувајќи од наставниците, преку директорите, се до инспекторите немаат доволно знаења за организирање и спроведување онлајн настава. Дополнителен проблем е лошата информатичка и комуникациска инфраструктура на училиштата, наставниците и на учениците. На крајот на јули МОН изготви „Концепт за развивање систем за образование од далечина во основните и во средните училишта“. Во документот јасно е нагласено дека нашата држава досега речиси да немала искуства со учењето од дома. Од вкупно 119 училиштни објекти, во 63 има интернет што го обезбедува МОН, а во многу училишта кои се наоѓаат во руралните средини нема таква можност.  „Во изминатите години предвидени се значаен број мерки во кои се ‘насетува’ учењето од далечина, но во ниту еден документ нема предвидено конкретни активности и мерки за реализација на систем за учење од далечина во формалниот образовен систем, ниту е воспоставена национална платформа за поддршка на целиот образовен систем за основно и за средно образование“, пишува во Концептот. Во очекување на натамошни насоки од БРО и МОН, како и на унифицирана платформа, наставниот кадар и самоиницијативно се снаоѓа и се подготвува за првиот училишен ден. „Сѐ се сведува на ентузијазмот и мотивираноста на наставниот кадар да работи со дигиталните технологии. Притоа, станува збор за користење на приватен интернет, сопствени компјутери или лаптопи, камери за снимање на часови. Речиси и да нема услови во училиштата тоа да го направат со користење на интернет од училиштето, со камери или микрофони, со оперативни системи кои би го поддржале тоа, оти повеќето се на Linux и Edubuntu“, вели наставничката Сајкова.  Во битолското училиште „Стив Наумов“ од март до јуни годинава за интеракција се користела платформата Google Classroom, Zoom, Messenger, e-mail и разни групи на социјални мрежи. Според Сајкова најверојатно ќе продолжи да се применува Google Classroom. „Наставникот треба да има пристап до стабилен интернет, дигитален уред, компјутер или паметен мобилен телефон, таблет, добра камера и микрофон. Наставниците треба да се спремни да споделуваат часови со колегите и меѓусебно да се надополнуваат. Во моментов многу колеги споделуваат, но содржините не се проверени, кај дел се забележувааат материјално и технички недостатоци, а има и особено вредни примери кои треба да се земат како модел“, смета Сајкова. Директорот на скопската гимназија „Орце Николов  вели дека се подготвени да спроведат онлајн обука првенствено за наставниците, а потоа и за учениците. „Нашиот избор е Office 365 која вклучува Microsft Teams. Сметам дека оваа платформа нуди многу можности од формирање онлајн класови, презентации, директна видео комуникација до онлајн тестови, анкети, како и солидна база на податоци кои меѓусебно може да ги споделуваат. Секако за реализација на оваа комуникација потребен е компјутер (лаптоп), таблет или паметен телефон“, вели директорот на „Орце Николов“. Во државава има 18.272 наставници во основното образование, 7.476 наставници во средните школи, а од нив 1.000 предаваат информатика и сродни предмети. Наставникот Богданоски од Прилеп вели дека секој наставник треба да вложува во својот професионален развој. Но, за жал нема желба за тоа. „Правев обиди да држам обуки низ годините со моите колеги. Во последните 3 години одржани се повеќе од 20 интерни работилници најчесто по активи. Но морам да констатирам дека посетеноста на обуките беше скромна - присуствуваа 10-15 од 68 наставници. Но, тоа не ме спречуваше да држам обука и на 5 присутни колеги кои сакаа да научат нешто“, рече Богданоски. Повеќе наставници посочуваат дека засега немаат насоки за ИТ-часови, добри пракси, посочени примери, немаат ниту стандарди, како ни подготвени училишта со распоред за онлајн часови, за предавања, за консултации, за домашни задачи, каде лесно ученикот ќе се организира и нема да му биде потребна помош од родителите. Сепак, тоа што наставниците го очекуваат од Бирото за развој на образованието е освен програма и насоки, да обезбеди електонски адреси кои можат да ги користат, база со готови часови, презентации, квизови, проекти кои Бирото ги одобрило и се вредни да се користат, литература на која треба и може да се повикаат. Од Бирото за развој на образованието велат дека од почетокот на август на нивиот сајт, преку т.н. Learning Menagement System наменет за професионален развој на наставниците, е поставена онлајн обука на тема „Реализација на наставата со користење на различни ИКТ средства за учење“. „Во тек е и процесот за акредитација на програми за обука од областа на учењето на далечина коишто би се реализирале наредниот период и би им биле поддршка на наставниците при реализација на наставата“, дополнуваат од Бирото. Тие се во преговори со УНИЦЕФ и со други организации за поставување и организирање вебинари, упатства, дополнителни материјали за образование на далечина, со цел наставниците да можат да се усовршуваат во таа насока и да им бидат од корист при секојдневната работа. Од Бирото за развој на образованието информираат дека активно работат на подготовка на видео содржини за првите два месеци од учебната 2020/2021 година заедно со дел од наставниците, кои ќе бидат поставени на порталот ЕДУИНО. „Прогресот на нивна изработка е следен: во основно образование изготвени се 70% од назначените содржини, во средно гимназиско образование 60% и во средно стручно образование 40% изработени/снимени видео лекции/содржини за далечинско учење/он лајн настава“, објаснуваат од Бирото. Оттаму посочуваат дека на порталот ЕДУИНО се поставува и нова алатка за Е-распоред преку кој може да се изработи распоред за настава од далечина на сите училишта коишто на тој начин ќе ја реализираат наставата. Во основното и средното образование има 257.220 ученици кои речиси едно полугодие го поминаа во „виртуелна училница“. Дополнителен проблем е што многу од нив доаѓаат од социјално загрозени семејства, немаат компјутери и интернет, па онлајн наставата дополнително ќе биде предизвик за Министерството за образование да обезбеди еднаков пристап и услови за сите ученици во државава. Ова особено важи за учениците кои имаат некаков вид попреченост. Последната недела Министерството спроведува „скенирање“ на информатичко-компјутерската опременост на учениците, при што наставниците се задолжени да ги анкетираат родителите кои имаат ученици и во основно и во средно образование дали имаат комјутер или лап топ, како и интернет конекција во нивните домови. Во текот на септември МОН ќе ги анализира податоците и ќе информира за натамошните планови. Како медиумската писменост им помага на учениците за време на пандемијата Ситуацијата со коронавирусот покажа дека е потребно училиштата да се фокусираат и на медиумска писменост, бидејќи имаше многу случаи кога некои лажни вести станаа вирални, особено митови поврзани со коронавирусот. Дубравка Валиќ Недељковиќ, професорка на Новинарската школа во Нови Сад од Србија вели дека всушност квалитетната онлајн настава за време на пандемијата е резултат на медиумската писменост. Во Србија во прва и втора година во гимназија е воведена медиумска писменост како изборен предмет. „Новинарската школа од Нови Сад во изминатите две години одржа многу семинари за медиумскат писменост на кои присуствуваа околу илјада просветни работници. Дел од медиумското описменување на тие семинари беше посветен на можностите на онлајн настава и користење на дигитални алатки“, вели Валиќ Недељковиќ. Валбона Сулче, медиумски и комуникациски експерт од Албанија објаснува дека за време на карантинот одржала неколку вебинари за ученици од 9-то до 11-до одделение за медиумска писменост. „Можам да посведочам дека тие не знаат како да ги филтрираат информациите, да препознаат „фејк њуз“, да проверат дали е лажна фотографијата. Апсолутно дека треба да се воведе медиумска писменост во училиштата уште од пониските одделенија“, категорична е Сулче.   Медиумската писменост е проткаена во секој предмет, вели наставничката Сајкова од Битола, според која во предметот по македонски јазик планирани се неколку часови кои се многу корисни како за наставникот, така и за учениците. „За да го подготви својот час, наставникот, а и ученикот, ќе мора да ја потврди веродостојнаоста на информацијата, изворот на информациите и фотографиите, како и критички да размислува“, вели Сајкова. Континуирани обуки на различни теми се неопходни за сите наставници за тие да го одржуваат темпото на знаење со нивните ученици, што е особено поврзано со дигиталните технологии. Според Сајкова, за се мора да има обуки, бидејќи не е доволно само стекнатото образование на наставниот кадар, а процесот на учење не смее да заврши со вработувањето на наставникот и добивањето на определен фонд на часови. „Тој е одговорен за својот час и покажаното знаење, но системот е одговорен за неговото напредување, да го прифати и да го насочува кон реалните текови, да следи модернизација на секое ниво, промени кои генерациски се неминовни, со развој на технологии, со намалување на растојанието, со брзината на споделување на информациите, со богатството на информации“, смета Сајкова. Во Словенија сите во школски клупи, во соседството онлајн настава Во Словенија учебната година ќе стартува на 1-ви септември, а наставата ќе се одвива со физичко присуство. Надлежните институции развиле четири сценарија, а се одлучија за т.н. Б-модел. „Според Б-моделот училиштата редовно ќе се чистат и дезинфицираат, а утврдени се протоколи како ќе се постапува ако некој ученик или наставник покаже симптоми. Маските не се задолжнителни во училница, но ќе се држи дистанца од 1,5 до 2 метри“, ни изјави Тања Таштаноска од Дирекцијата за квалитет и развој на образование на Словенија. Во Србија, каде учениците исто така се враќаат во клупите на 1 септември, има можност за избор за присуство во училница или онлајн настава со скратени часови. „Одлуката е донесена, но во јавноста и натаму се дебатира како ќе се спроведе, а особено се загрижени просветните работници. Засега нема унифицирана платформа која ќе се користи во секое училиште. Досега се работеше најмногу на Зум, Гугл-училница, Вибер, а имаше и часови на јавниот сервис кои сите ученици можеа да ги гледаат“, вели професорката Валиќ Недељковиќ од Нови Сад. Таа додава дека наставниците во Србија стравуваат од зголемување на работното време поради комбинираната настава, како и поради фаворизирањето одредени предмети, како мајчин јазик и математика. Дилема е и како ќе се постигне дезинфицирање на училниците помеѓу одморите.  Во Албанија училиштата почнуваат на 14 септември со комбинирана настава. И таму, како и кај нас, немало посебна подготовка на наставниот кадар. „Немаше никакви организирани обуки за наставниците за онлајн настава. Ниту пак се планирани обуки во наредната учебна година. Секако дека за наставниците се неопходни обуки поради различниот пристап при предавање од далечина. Некои наставници користеа Зум, други Cisko Webex платформа, а трети Google Meeting Rooms“, вели медиумскиот експерт Валбона Сулче. Настава со физичко присуство ќе има во Хрватска и во Бугарија, каде учебната година почнува на 7-ми, односно на 14-ти септември. Автор: Маја Јовановска   -------------------------------- Текстот е подготвен со финансиска поддршка од Европската Унија, во рамки на регионалниот проект „Медиуми за граѓаните - граѓаните за медиумите“. Содржината е единствена одговорноста на авторот и во никој случај не може да се смета дека ги одразува ставовите на Европската Унија.

Весникот КОХА и неговата онлајн-платформа имаа можност да ја „тестираат“ својата професионалност во оваа здравствена криза, нудејќи ѝ на јавноста професионален производ кој беше неопходен за сите оние кои освен медикаменти, имаа потреба и од вести, кои се „имунизирани“ од вирусот на дезинформациите и манипулирањето. Преку брзите, точни и суштински информации, репортажите и другите информативни рубрики, порталот на весникот КОХА беше главен и веродостоен извор на информирање на сите во државава.  Глобалната пандемија која ја зафати и Северна Македонија, ги погоди сите сфери на животот и бизнисите. Оваа здравствена криза ги засега и медиумите, особено нивното функционирање и секојдневниот процес. Како и сите сектори кои требаше да се адаптираат на новиот начин на работа, и весникот КОХА презеде неколку мерки, кои беа, пред сè во функција на зачувување на здравјето на вработените, но и во духот на општите владини мерки, а секако дека не отстапи од основниот приоритет - секојдневното информирање на граѓаните. За наша среќа, ниту еден од нашите колеги и нивните семејства не беше заразен од смртоносниот вирус, а ова беше дополнителен мотив да надвладее професионалната етика и морал во сите фази на работењето. Во комуникацијата со јавноста ги следевме строгите професионални начела бидејќи пред нас имавме непознати димензии на една глобална пандемија, која не можеше да се победи ако уште во старт не воспоставевме параметри на објективно и непристрасно известување. Нашите екипи новинари и уредници, како во весникот, така и во порталот, само физички се преместија од нивните работни места – од редакцијата, но не ги запоставија нивните професионални обврски и цели. Весникот, иако со редуцирани страници, го здржа континуитетот на издавање, додека онлајн-изданието беше активно и ажурирано во реално време, следејќи и покривајќи ги сите настани во земјата и во светот, главно  фокусирани на актуелната тема - пандемијата со коронавирусот. Известувањето околу коронавирусот го сфативме како една сериозна задача, затоа што пред себе имавме две одговорности: да известуваме за вистината и само вистината, и да не го вознемируваме читателот. Бидејќи новинарството е професија која е во служба на јавноста, на правичното известување и на држење до професионалниот интегритет, новинарите на весникот КОХА и порталот на весникот беа ослободени од емоциите, со цел собирање на податоци, засновани на вистината и објективното информирање. Мрежата од новинари и соработници на терен, останаа верни пренесувачи на изворната информација, редуцирајќи го до максимум секој вид на дезинформирање околу проширувањето на коронавирусот меѓу населението. Лошото искуство со ширење разни конспиративни теории, што е дел од сензационалистичкото новинарство, се третираше со сериозност од страна на нашите новинари и уредници, кои покажаа професионална дистанца кон секој вид информација што не беше базирана врз релевантни и научни извори. Токму ова беше и една друга професионална битка, по која весникот КОХА успешно се издвои и се истакна, а која имаше цел да оневозможи продирање на „лажните“ вести во нашите изданија. Овој глобален проблем со кој се соочуваат сите медиуми, дури и посериозните, не успеа да продре во нашата секојдневна професионална работа и поради фактот што весникот КОХА во неколку кредибилни истражувања реализирани последните години, е прогласен за медиум со највисока доверба во јавноста. Здравствените кризи, како оваа што ја поминуваме, не може да се надминат успешно, доколку не надвладее граѓанската свест за последиците и опасностите од нив. Во оваа насока, весникот КОХА беше гласноговорник на оправданите апели на институциите и на разните сегменти на граѓанското општество за зголемена внимателност на граѓаните, вршејќи кон нив неопходен јавен притисок. Од овој аспект, ние како медиум им овозможивме директен пристап на сите институционални фактори во пренесувањето на потребните информации за подобро запознавање на јавноста, а во кои секако Министерството за здравство и Институтот за јавно здравје, беа предводници. Автор: Ведат Мемедалиу, главен и одговорен уредник на весникот „КОХА“   ................. Оваа содржина е подготвена во рамки на иницијативата „Новинарството не е во карантин“.  

  Сведоци бевме на празни улици, на гужви и мачно чекање во редици пред продавниците, на празни храмови и џамии за празници, на лица со рани и уморни тела на лекари кои со часови работат под скафандери, на нечиј последен здив и последните испраќања... Да се биде сведок на работата на првите луѓе во борбената линијата, но и самиот да си во првата борбена линија, колку што е предизвик, толку е и жртвување. Со денови упорно барав да влезам на Клиниката за инфективни болести и фербилни состојби во Скопје, со цел да им ја прикажеме на граѓаните борбата која се води меѓу тие ѕидови, за која само имавме слушнато, но ништо видено. Клиниката беше полна со пациенти. Дел од нив беа во критична состојба, додека другите ги чекаа последните резултати за да прогласат победа и да им се придружат на нивните семејства.  Ентузијазмот и упорноста кај персоналот на Клиниката беше забележителна. Сведочев за една борба која се води рамо до рамо заедно со пациентите. Седев повеќе од еден час внатре во болницата. Се трудев сè да „помине“ низ мојот објектив. Бев стегната, и се плашев да не ги вознемирувам пациентите. Многу од нив не сакаа да ги фотографирам жалејќи се дека се уморни од медиумите. За мене и сите медиумски работници, персоналот се погрижи до најмал детаљ при облекување на заштитната опрема со цел да бидеме безбедни. Бев облечена со скафандер, маска, два пара ракавици. После еден час фотографирање веќе не можев да фунционирам. Почна да ми станува многу топло, ми се отежна дишењето од врзаната маска, очилата ми се замаглуваа цело време, не гледав ништо и ми беше невозможно да продолжам да сликам. Додека јас се мачев и се жалев дека ми е многу топло и не гледам ништо, пред мене стоеја луѓе кои истата облека ја носеа со часови и некако успеваа да функционираат нормално. За една слична приказна седев еден ден и со тимот на Брзата Помош во Скопје. Едни заборавени херои кои доаѓаат први во контакт со заразените лица. Првиот терен ми беше во Батинци, куќа- кластер. Вториот во Центар, третиот во Волково... Заради безбедност, скафандерот го сменив повеќе од 5 пати, се возев со нив цело време, од дом во дом, до прифаќањето на пациентите во Болницата 8-ми Септември. Од влегувањето во Клиниката помина повеќе од еден месец. Тоа што го видов таму често ми се врти во глава. Жената која дишеше со помош на респиратор додека ја сликав, лекарот кој го држеше за рака пациентот и го охрабруваше, звукот на чукањето на срцето, на белите дробови. Постојано ми поминуваат низ сеќавање тие исти слики. Кога сум на терен, јас сум фоторепортер и реагирам ладнокрвно за сè што би можело да се случи околу мене, но не и кога ќе се вратам дома. Емоциите и поврзаноста со сликите е голема, кога јас како Арбнора седнувам да ги едитирам сликите од изминатиот ден. Не би се нафатил секој за вакво нешто, и тоа треба да им биде јасно на сите, особено на работодавачите. Имаќи ја предвид природата на нашата професија, не би сакала да се штедам себеси. Некој мора да се жртвува, за граѓаните да можат да бидат известени за реалната ситуација. Ова што ние го работиме може некому да не му личи на жртвување, затоа што на прв поглед изгледа како нешто многу лесно и дека секој го може. Но не, не би се нафатил секој. Додека сликав на вакви локации и во вакви ситуации, често персоналот ме прашуваше дали ме плаќаат дополнително за оваа работа? Што ме натера да дојдам овде? Дали сум свесна колку сум изложена на ризик? Мојот одговор беше дека сум тука затоа што ја сакам мојата професија. Ист одговор имаат и многу мои млади колеги, кои сами се понудија да го работат ова. Бевме наградени со едно - БРАВО. Но, не е сѐ така како што изгледа пред камерите. Медиумите во Македонија од почетокот на падемијата се најдоа во „грч“, поради недоволната транспарентност на институциите. Колку и да се трудеа медиумите тоа да не се гледа, се забележуваше секој пат кога ќе се доведеа во ситуација и обична прес-конференција да ја покриваат со инсерти од болниците од светот. Често бевме и сме ограничени и попречени за да ја извршуваме нашата должност на професионален начин, да ги известиме граѓаните целосно, со факти, преку слика за тоа што се случуваше меѓу ѕидовите каде сè води најголема битка со невидливиот непријател Ковид-19. Потребно беше да поминат три месеци, да нѐ погоди вториот бран, да сведочиме како граѓаните продолжуваат да се „хранат“ од индустријата на фејк њуз, да се однесуваат неодговорно, за на крај сепак да се разбере кое е влијанието и моќта на седмата сила. Институциите треба да сфатат дека медиумите им се сојузници во оваа битка, дека без нас сепак не можат... Автор: Арбнора Мехмети, фоторепортерка ................. Оваа содржина е подготвена во рамки на иницијативата „Новинарството не е во карантин“.  

Март 2020 година. Италија веќе беше во колапс од Ковид-19, а ние од редакцијата на Факултети.мк интензивно комунициравме со нашинците кои живеат таму и објавуваме текстови како се справуваат со секојдневието. Болниците во најпогодените делови од Италија беа преполнети, бројот на заразени и на починати вртоглаво растеше. Градови во карантин, продавниците испразнети, училиштата и универзитетите затворени. Тие што мораа да одат на работа се движеа со специјални дозволи. Ги следевме првите случаи што се појавија во Македонија. Веќе не излегувавме од редакција, прес-конференциите ги следевме во живо, на онлајн каналите на институциите. Некои од нас се подготвуваа да патуваат во странство, чекаа информации дали ќе се откажат летовите. Уште кон крајот на февруари училиштата во Македонија почнаа да добиваат дописи поврзани со опасната зараза од Министерството за образование и наука. Сè почна со сапунот. МОН ги задолжи раководителите да обезбедат сапун за да можат учениците редовно да си ги мијат рацете, а хигиената да биде крената на максимално високо ниво.  Социјалните мрежи ја свртеа на шега – ќе се бориме против смртоносен вирус, а немаме сапун. Но, ова конечно ја прекина практиката која сè уште постоеше во некои училишта - родителите да купуваат средства за хигиена и покрај апелите на МОН секој септември, дека тоа е должност на институциите. Ако во овој период по некој ученик носеше маска во училишниот двор или на улица, причината беше - загадениот воздух. Вторник, 10 март - денот кој ќе се памети во нашиот образовен систем. Владата соопшти дека наставата прекинува во наредните 14 дена во сите образовни институции. Со одлуката се донесе и препорака сите што имаат деца до 10 години, еден родител да остане дома без разлика дали е вработен во државна администрација или во приватниот сектор. Во овој период се очекуваа продолжувања на овие две недели, но малкумина претпоставуваа дека учениците веќе нема да се вратат во клупите оваа учебна година. Отприлика во исто време менаџментот на Факултети.мк донесе одлука нашата работа да продолжи од дома. Трансформацијата на работниот процес не беше комплицирана, со оглед на тоа што делуваме на полето на дигиталните медиуми. Така, новинарската работа се пресели дома. Домовите станаа канцеларии, градинки, училишта, игралишта. Мерките се заоструваа, целиот живот успоруваше и скоро запираше за време на полициските часови. Природно, сиот фокус на работата се насочи кон пандемијата, од сите можни аспекти – дали ќе се отворат градинките, како ќе работат основните и средните училишта, како студентите ќе следат настава. Текстовите се објавуваат секојдневно на Факултети.мк, Деца.мк, а во рамките на „Светот на Биби“ почнаа да се продуцираат образовни содржини за претшколска возраст и за учениците од најниските одделенија. Во овој период на страниците на Факултети.мк, МАНУ го интензивира своето присуство во медиумите – преку колумни и анализи за состојбата со Ковид-19, последиците што ќе ги претрпи нашата економија, состојбите со македонскиот јазик и други важни теми. Епидемијата од Ковид-19 ги покажа сите недостатоци на нашиот девалвиран образовен систем на кој му е потребна реформа од корен. На тоа со години наназад укажуваат многу експерти од областа на образованието. Од пренатрупаните групи во градинките, преку програмите за основно образование каде учениците имаат предмет „Работа со компјутери“, а компјутер немаат видено, предмети за кои немаат учебници, а и тие што ги имаат се со крајно спорно содржини, сè до високо образование кое нема пристап до научна и стручна литература и до електронски бази на податоци и наука која се финансира со очаен буџет. Основно образование: не видовме унифициран систем за сите Точно три месеци траеше школската година во вонредни услови. За три месеци училиштата и наставниците не добија унифициран систем, издржана платформа преку која ќе можат секојдневно да комуницираат со учениците и да ја спроведат наставата по пат на далечинско учење. Додека се чекаше на каква било одлука од МОН, училиштата и наставниците се организираа самостојно. Материјалите кои учениците требаше да ги совладаат ги праќаа на родителите (за учениците од пониските одделенија) или директно на учениците во повисоките класови. Горе-долу овој „систем“ беше задржан до крајот на учебната година. Во пониските одделенија главниот товар беше на родителите кои требаше да го предадат материјалот, а потоа наставниците преку онлајн конференциски врски ги проверуваа учениците. Во погорните одделенија контактите меѓу наставниците и учениците беа фокусирани на комуникација преку пошта – тие праќаа материјали, учениците имаа обврска да го совладаат материјалот, да испратат фотографии од напишани домашни, изработени проекти и исполнети обврски. Во меѓувреме Владата донесуваше уредби и овозможуваше законски услови образовниот процес да продолжи преку учење од далечина. Навидум, сите услови беа исполнети. На три канали на Македонската радио телевизија почнаа да се емитува „ТВ училница“ со едукативни содржини изведени од наставните програми во училиштата и во градинките. Оваа неформална едукација требаше да трае сè до повторното отворање на училиштата и градинките и продолжувањето на формалниот воспитно-образовен процес. Веќе беше очигледно дека прекинот на наставата нема да трае само две недели. Кон крајот на март министерот за образование и наука Арбер Адеми наголемо најави „прва национална платформа за далечинско учење“ (www.eduino.gov.mk). Всушност, повторно стануваше збор за еднонасочно предавање на материјалот, преку 15-минутни видеа. И тука имаше многу пропусти – теми кои се повторуваат, цели предмети што недостигаат. Повторно, понудената опција не беше системско решение кое ќе важи за секое училиште, за секој ученик и ќе биде обврзувачко. Преку т.н. далечинско учење се одржаа и првите онлајн тестови. Со препорака родителите да им помогнат на учениците само да се логираат, и потоа да ги остават самостојно да го решат, сè беше оставено на совеста на поединецот. Сепак, учењето од далечина не стигна до сите. Многу ученици од социјално загрозени семејства не успеаја да ја следат наставата три месеци. „Македонски телеком“ донираше наменски интернет картички за овие семејства, а преку општините се организираше и донација на дигитални уредни за најпогодените. И покрај тоа, останаа ученици до кои онлајн наставата не допре. Надлежните водејќи се од мотото дека секој ден се справуваме со низа предизвици што ги донесе пандемијата, ги видовме соголени проблемите во основното образование.  Средно образование: наставниците и учениците очи не си видоа Во средното образование нештата требаше да се поттурнат. Се спомнуваа случаи каде наставници одбиваат да држат онлајн настава под изговор дека тоа не е нивна обврска, не се обучени за тоа и слично.  Кон крајот на март експерти од „Семос“ одржаа онлајн семинар со по двајца наставници од секое средно училиште во земјава, кои понатаму требаше да го пренесат искуството на своите колеги и така успешно да ја завршат учебната година. Бирото за развој на образованието за наставниците објави Упатство за оценување на учениците во средните и основните училишта. Им беше наложено да ги оценат учениците и формативно и сумарно, како да има редовна настава. Генерално наставниците немаа проблем да формираат завршна оценка за учениците, со оглед на тоа што најголем дел од учебната година беше спроведен преку класична настава. Во средните училишта наставата главно се одвиваше со испраќање е-пошта до учениците. Тие ги совладуваа содржините и им ги враќаа на наставниците преку сработени домашни задачи и изработени проекти. И покрај тоа што добија шанса да не одат на училиште, на поголем дел од средношколците им недостигаше школото и дружбата со врсниците. Годинава беа откажани сите државни и меѓународни натпревари, освен 9-та женска математичка олимпијада ЕГМО 2020, која во април се одржа во холандското гратче Егмонд ан Зее. Четирите средношколки што ја претставуваа Македонија освоија еден сребрен и два бронзени медала. Големо прашање беше како ќе се полага матура. Како да се спроведе тестирање онлајн, а сепак да биде објективно?! На социјалните мрежи се појавија две групи – едната инсистираше да се полага матура, другата пак го држеше ставот дека е невозможно да се спроведе онлајн полагање. На крајот на април, министерот Адеми соопшти дека сите ученици од завршните години се ослободуваат од полагање матура. Тие добија диплома за завршено средно образование, која има важност како и дипломите издадени во изминатите учебни години. Дополнително, се организираше полагање на државна матура за мал број ученици на кои им требаше документот за да се запишат на некој од универзитетите во странство. Сепак, ниту во средното образование не се најде системско решение за спроведување на вистинска онлајн настава, во која учениците ќе бидат во директна комуникација со наставникот, ќе можат да поставуваат прашања, да развиваат дискусии, тоа што би било вистинска замена за час во класичната настава. Упатените велат дека системските дупки се огромни – од неподготвеност на наставниот кадар да работи со дигитални алатки, платформи и социјални мрежи, до неможност на сите деца да учествуваат во ваков вид настава, особено оние од социјално ранливите групи. Ова го потврдуваат и бројките кои неколкупати беа јавно објавени - околу 30.000 основци и средношколци од 18.400 социјално загрозени семејства беа погодени од вонредните услови. Според податоците на Државниот завод за статистика, оваа учебна година наставата ја следеа 270.000 ученици од основните и средните училишта. И покрај проблемите, средните училишта успешно ги спроведоа уписите во прва година минатата недела. Сите ги почитуваа протоколите. Во школите каде секоја година има голем интерес наместо во два, уписите беа распоредени во четири дена, а кандидатите беа групирани по азбучен ред. Во учебната 2020/2021 вкупно 19.297 ученици ќе се запишат во прва година. Високо образование: секој се снаоѓа на свој начин Сосема очекувано, Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ) и Факултетот за електротехника и информациски технологии (ФЕИТ) први почнаа да наоѓаат начин целиот образовен процес да го префрлат преки систем за учење од далечина. Вонредната состојба сè уште не беше прогласена, а тие веќе ги тестираа системите. На 19 март претседателот Стево Пендаровски прогласи вонредна состојба, а Никола Јанкуловски, ректор на најголемиот државен универзитет „Св. Кирил и Методиј“ им порача на раководителите на сите универзитетски единици да применат онлајн-настава. Слични препораки воведоа и Универзитетот „Св. Климент Охридски“ – Битола и „Гоце Делчев“ во Штип. Помалку или повеќе, сите факултети најдоа начин да се турка наставата. Студентите веднаш побараа испитите да се одложат додека не се создадат услови за полагање со физичко присуство. Тие апелираа сите професори да ги искористат можностите и да држат онлајн-настава, а оние кои немаат доволно информатички познавања да се обратат за помош кај локалните факултетски студентски собранија. Се организираа и да им помогнат на студентите кои немаат дигитални уреди за да ја следат наставата. Тие побараа да почнат подготовки за реализација на јунската и септемвриската испитна сесија со физичко присуство на студентите. Пандемијата поттикна низа креативни акции на студентите во земјава – од снимање креативни видеа до анкети поврзани со актуелната ситуација. Паралелно со вонредната состојба на УКИМ почнаа и ректорски избори кои се во тек и не минуваат без бурни реакции. Група професори кои се членови на ректорската управа веќе неколку месеци тврдат дека актуелниот ректор Јанкуловски го крши статутот и Законот за високо образование. Тие имаат поддршка и од Независниот академски синдикат (НАкС) кој поднесе претставка до Државниот просветен инспекторат. Иако Владата донесе уредба дека ректорските избори во вонредна состојба мора да мируваат, тие продолжија со образложение дека уредбата не важи за последната вонредна состојба од 8 дена. На почетокот на неделава претседателот на Универзитетската изборна комисија и уште тројца други членови на комисијата задолжена за ректорските избори си поднесоа оставка. Сè нa сè, пандемијата нѝ покажа дека живееме во општество со образовна структура која не може да се нарече систем. Со крути рамки каде законите не постојат за да им служат на граѓаните. Во структура каде досега учениците губеа школска година поради здравствени причини, зашто системот не можеше да им излезе во пресрет и да овозможи да ги добиваат материјалите преку електронска пошта, посветено да учат од дома и да ја завршат годината. Во структура која преку ноќ им го овозможи тоа на сите, и на тие што не можат да си го дозволат. Автор: Весна Ивановска-Илиевска, Факултети.мк   ................. Оваа содржина е подготвена во рамки на иницијативата „Новинарството не е во карантин“.